هیئت بیت الاحزان آبادان

 

محمد حسين توانايي، استاد دانشگاه امام صادق عليه السلام  در گفتگو با خبرگزاري شبستان گفت: در رابطه با امام باقر عليه السلام، امام پنجم شيعيان بايد بدانيد که تاريخ تولد ايشان را سال 57 يا 58 هجري و تاريخ شهادت ايشان را 114 تا 118 عنوان کرده اند. اوج فعاليت هاي علمي و فرهنگي امام از سال 94 تا 114 است که طبق يکي از احتمالات همان سال شهادت حضرت است.
وي با اشاره به شرايط و دوران خاص حيات حضر باقر العلوم عليه السلام تصريح کرد: مدت 20 سال از شرايط زندگي و موقعيت ديني، فرهنگي و زندگي حضرت با ظهور و بروز فرقه ها و نحله هاي گوناگون تقارن پيدا کرد. که هرکدام از جهت و زاويه اي باعث انحراف در انديشه و رفتار مردم مي شد.

امام و احياي انديشه هاي مغفول مانده در جامعه
امام بر اساس رسالت و علم امامت که توسط پدران خود از رسول گرامي اسلام صل الله عليه وآله به ارث برده بودند وظيفه خود مي دانستند که در برابر کجروي ها و نادرستي ها و مشکلات ديني اعتقادي فرهنگي که وجود داشت بر اساس آيه « ان تقوموا لله مثني و فرادي» نهضت علمي فرهنگي مبتني بر کلام وحي و سيره پيامبر صل الله عليه وآله و آموزه هاي اهل بيت عليهم السلام را به مردم ارايه کنند.
انجام اين کار حتي در شرايط عادي نيز، کاري بس بزرگ و سنگين مي نمود و در شرايطي که فرقه ها و نحله هاي گوناگون هم در جامعه وجود داشت کار سخت تر مي شد.
از سوي ديگر در آن دوره خلفاي بني اميه هر چند توانسته بودند با عوام فريبي خود را به عنوان جانشين پيامبرصل الله عليه وآله و خلفاي قبلي جا بزنند اما در عين حال نهضت هاي گوناگوني به شکل مردمي از گوشه و کنار بر پا مي شد و اختلافاتي نيز ميان گروهي بنام بني عباس وجود داشت که بعدها توانستند خلافت را از بني اميه بگيرند.
اين کارشناس علوم ديني افزود : اوج فعاليت هاي فرهنگي ديني امام همزمان با اين دوره بود که خلفاي بني عباس و بني اميه در کشمکش دستيابي به قدرت و حکومت بودند از اين جهت امام مي توانستند از اين خلاء استفاده کرده و انديشه هاي ديني، احکام و بخصوص مسايل فقهي که تا آن زمان مغفول واقع شده بود را در سطح جامعه بسط و گسترش دهند.

حضرت باقر(ع) و شبهه «دلت پاک باشد؛ عمل مهم نيست»
توانايي افزود: فرقه هاي مختلفي در آن زمان بروز و ظهور داشتند و امام يا به شکل جلسات نقد، مناظره و گفتگو يا به اشکال ديگر با آنها ارتباط داشته و سعي مي کردند با روشنگري درباره آنها از سويي مردم را جذب شدن به اين فرقه ها بازدارند و علاوه بر آن تحريفاتي را که اين گروه ها در غالب فرقه هاي خود در دين اسلام ايجاد کرده بودند از بين ببرند.
از جمله مهمترين اين فرقه ها مي توان به «مرجئه»،«خوارج»، «گروهي از يهوديان تازه مسلمان» و «غاليان» اشاره کرد.
وي در ادامه عقايد و طرز تفکر هر يک از اين فرقه ها را تشريح کرد و گفت: «مرجئه» کساني بودند که عمل صالح را اصل رشد و ارتقاي مقام انسان قرار نمي دادند و معتقد بودند همين که انسان به خدا ايمان داشته باشد براي نجات، رشد و تکامل او کافي است و لزومي براي پيوند زدن عمل صالح به ايمان وجود ندارد.
در حالي که قرآن هر جا از ايمان سخن گفته است از عمل صالح نيز ياد مي کند (والعصر ان الانسان لفي خسر الا الذين آمنوا و عملوا الصالحات) ضمنا اعتقاد داشتند کساني که جنگ جمل يا صفين را بر پا کردند ايرادي در کارشان نبوده است در نتيجه اين حرکت را محکوم نمي کردند و از اين جهت با خوارج شباهت زيادي داشتند. تفکر آنها تفکر متحجرانه اي بود.
البته مرجئه تا آن روز به اهل حديث شناخته و ناميده مي شدند و بخش زيادي از افرادي که بعدها به اهل سنت ناميده شدند در حقيقت استمرار مرجئه بود که تا آن زمان به عنوان اهل سنت ناميده نمي شدند.

گروهي که برداشت هاي شخصي خود از دين را به مردم تحميل مي کردند
اين استاد دانشگاه امام صادق عليه السلام اشکال ديگر در تفکرات اشتباه مرجئه را خليفه دانستن اميرالمومنين عليه السلام عنوان کرد و افزود: اين فرقه امام علي عليه السلام را خليفه چهارم مي دانستند نه جانشين بلافصل پيامبر صل الله عليه وآله.
امام باقر عليه السلام نيز از سويي شاگردان، پيروان و اصحاب خود را با مسايل فقهي آشنا کرده و احکام فقهي را با استنباط از قرآن و علمي که از پدران خود و رسول خدا صلوات الله عليه وآله دريافت کرده بودند، براي آنها بيان مي کردند و علاوه بر آن خطر «مرجئه» را نيز براي آنها بازگو کرده و تمام تلاش خود را به کار مي بردند تا افکار آنها تاثير زيادي در جامعه اسلامي نداشته باشد. حضرت پيوسته نسبت به خطر انحراف فکري که در بدنه مرجئه وجود داشت، هشدار مي دادند و اين ميراث فرهنگي از اين امام بزرگوار براي جامعه اسلامي باقي ماند.
همچنين درباره خوارج بارها و بارها اعلام مي کردند که آنها از راه حق انحراف يافته و برداشت هاي شخصي خود را از دين اسلام به مسلمانان تحميل مي کنند.
وي در تبيين نوع برخورد و واکنش امام در رابطه با برخي گروه هاي منحرف و انديشه هاي انحرافي خاطرنشان کرد: تعداد زيادي از يهوديان مخصوصا از ميان دانشمندان آنان در زمان رسول خدا صل اللهه عليه وآله از دين يهود به اسلام گرويده بودند و با گسترش اسلام از نظر جغرافيايي آرام آرام، انديشه و تفکرات آنها در جامعه اسلامي بسط و گسترش پيدا مي کرد.
انديشه هايي که به ظاهر تفسير آيات قرآن کريم اما در واقع انتقال برخي از گزارشات تاريخي انبياي پيشين و حوادث و وقايع پيشين به نقل از کتاب تحريف شده تورات بود که توسط دانشمندان يهودي مسلمان شده، به سرعت در جامعه اسلامي گسترش پيدا مي کرد و همين افکار و انديشه ها بعدها منابع بسياري از تفاسير تاريخي از جمله تاريخ طبري شد، بدون اين که در محتواي آنها دقتي صورت گيرد.

امام باقر(ع) و مردمي که اميرالمومنين(ع) را خدا مي دانستند
توانايي اظهار داشت: امام نسبت به اين گزارشات و اخبار تحريف شده بارها و بارها هشدار مي دادند و سعي مي کردند از گزارشات تاريخي و نقل هاي روايي که در جامعه منتشر مي شد غبارزدايي کرده و نسبت به اهميت فهم دقيق و عميق مباني ديني و فقه اسلامي همواره تاکيد مي کردند.
گروه ديگري که وي از انان به عنوان يکي از نحله هاي انحرافي زمان حضرت باقرالعلوم عليه السلام نام برد، «غاليان» بودند. گروهي که امام علي عليه السلام را در حد خدايي رساندند و در زمان ما نيز به «علي اللهي ها» و «برخي از اهل حق» موسوم هستند.
البته همه اهل حق در زمان ما خود را «علي اللهي» نمي دانند بلکه افکار و آراء خاص خود را دارند ولي در عين حال معتقدند که مقام حضرت علي عليه السلام مقام بسيار بالايي است و روح اميرالمومنين عليه السلام در پيران، مرشدان و مشايخ طريقت حلول کرده و آنها از اين مشايخ و مرشدان تبعيت مي کنند.
اين کارشناس ديني يادآور شد: اگر هشدارهاي لازم نسبت اين اتفاق در دوران امام باقر عليه السلام داده نشده بود، در زمان ما اين رويداد بسيار و به شدت گسترش مي يافت. در زمان ما گروه اندکي پيروان اين گونه افکارصوفي انحراف يافته از مکتب تشيع هستند.
البته اهل عرفان واقعي نيز امروز در جامعه ما حضور دارند ولي در عين حال اگر امام باقر عليه السلام در برابر غلوکنندگان نسبت به ساحت امام علي عليه السلام و ساير اهل بيت مقاومت نمي کردند و هشدارهاي لازم را نمي دانند طبيعي بود که اين انديشه بسط و گسترش ميافت و ضربه سهمگيني بر پيکره دين اسلام وارد مي آمد.
ما مي توانيم انديشه هاي ناب باقي مانده از امام بخصوص حضرت امام محمد الباقر عليه السلام به عنوان ميراث فرهنگي آن امام در نظر بگيريم و به بزرگي ازمقام و جايگاه ايشان ياد کنيم.